Diagnostiek is het stellen van een diagnose. Diagnosticeren is de kunst, techniek of handeling om een oorzaak te vinden van een gevolg aan de hand van de optredende verschijnselen.

Hieraan voorafgaand is op grond van wetenschappelijk onderzoek de lijst opgesteld met onderscheidende, diagnostische kenmerken en optredende verschijnselen. Ook deze lijst van “symptomen” of “diagnostische kenmerken” heet diagnose. In de biologie wordt de term diagnose gebruikt bij de systematische beschrijving van soorten voor de meestal in het Latijn gestelde lijst met onderscheidende kenmerken. Aan de hand van deze diagnostische kenmerken is het diagnosticeren, identificeren of determineren mogelijk.

Medische diagnose

Meer specifiek wordt het woord diagnose op het medische vlak gebruikt: door een diagnose wordt een ziekte geïdentificeerd vanuit optredende symptomen. De term diagnose is derhalve tegenwoordig doorgaans synoniem met de naam van de ziekte of aandoening waaraan iemand verondersteld wordt te lijden.

Het woord diagnose werd vooral vroeger meer dan tegenwoordig gebruikt voor het proces waarmee men tot deze conclusie komt. Diagnosen worden in het dagelijks leven door iedereen gesteld (‘Zal wel een griepje zijn’) maar in een meer formele context – vooral als er juridische, financiële of andere gevolgen aan verbonden zijn – is diagnostiek voorbehouden aan mensen die zich beroepsmatig met gezondheidszorg bezighouden, vooral artsen. Het is niet waar

dat het stellen van een diagnose door anderen verboden is. Ook zonder officiële diagnose kan men overgaan tot zelfmedicatie en geneesmiddelen halen bij een drogisterij.

De diagnose geeft een hypothese, een oordeel van de arts weer en het kan met het verloop van de tijd nodig zijn dit oordeel te herzien. In de media en bij het publiek treft men vaak een onwrikbaar vertrouwen aan in een door een arts gestelde diagnose; dit is niet terecht.

Prenatale diagnostiek

Vaststellen van ziekten voor de geboorte, bijv. doordat cellen uit het vruchtwater gebruikt worden voor onderzoek.

DNA-diagnostiek.

Vaststellen van ziekten aan de hand van DNA. Nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap hebben het mogelijk gemaakt om z.g. DNA testen {DNA = de(s)oxyribonucleïc acid; acid is Engels voor zuur} in te voeren. Bij dit soort testen wordt gebruik gemaakt van het DNA dat in vrijwel alle cellen van het menselijk lichaam aanwezig is. Het DNA kan op tamelijk eenvoudige wijze uit de cellen gehaald worden en dan kan met behulp van wat ook wel genoemd wordt moleculaire technieken, afwijkingen in het DNA opgespoord worden. Voordelen van deze DNA technieken zijn dat ze zeer specifiek zijn en een buitengewoon grote gevoeligheid hebben. Nadelen zijn er ook: Je moet wel weten naar wat je op zoek bent. Om bij iemand die zich niet lekker voelt een of andere DNA test te doen – er zijn er
heel veel – heeft geen zin, juist omdat er zoveel zijn.